Rủi ro Tích_tụ_ruộng_đất

Tích tụ ruộng đất nông nghiệp tiềm ẩn nhiều rủi ro với xã hội về mặt lâu dài, cụ thể:

  • Dẫn tới phân hóa giàu nghèo lớn ở nông thôn: các cá nhân giỏi mưu mẹo, các doanh nghiệp có thể lợi dụng uy thế về tiền bạc và sự thiếu kiến thức của nông dân để thuyết phục, lừa gạt, thậm chí cấu kết với quan chức địa phương để ép buộc nông dân phải bán đất cho họ. Về lâu dài, việc tích tụ này tạo ra một giai cấp địa chủ, họ chiếm số lượng ít nhưng sở hữu phần lớn đất đai ở nông thôn. Còn đa số nông dân bị bần cùng hóa, không có ruộng đất và việc làm, phải chấp nhận làm tá điền và nộp tô cho địa chủ. Mức tô có thể lên tới 50 - 60% thu hoạch hàng năm, nên tá điền dù làm lụng chăm chỉ cũng chỉ đủ ăn, gặp lúc mất mùa thì có thể còn bị chết đói[4].
  • Dẫn tới khủng hoảng chính trị và nội chiến: do nông dân bị bần cùng hóa, không còn đất đai để nuôi sống bản thân và gia đình như đã nêu trên, họ sẽ tập hợp nhau cùng nổi dậy chống chính quyền để tìm con đường sống. Sự bất bình đẳng kinh tế sẽ nhanh chóng trở thành bất ổn chính trị và nội chiến, dẫn tới hậu quả khủng khiếp[5].

Lịch sử đã cho thấy: Nếu nhà nước không tiến hành khống chế bằng hạn điền (diện tích ruộng tối đa mà 1 người được phép sở hữu), giai cấp địa chủ sẽ không ngừng gia tăng chiếm hữu ruộng đất, khiến cho phần lớn các hộ gia đình nông dân nhỏ lẻ bị phá sản, mất đi ruộng đất, phải trở thành tá điền hoặc dân tha hương, bị buộc phải chấp nhận những điều kiện hà khắc của địa chủ, chấp nhận mức nộp tô càng nặng nề hơn trước. Bởi thế, vào thời phong kiến, cứ sau chu kỳ 50-100 năm là tình trạng bần cùng hoá giai cấp nông dân lại trở nên phổ biến, đẩy họ vào hoàn cảnh đói rét vô cùng bi thảm, buộc phải vùng lên lật đổ triều đình[6].

Tại Anh quốc vào thế kỷ 15 đã bắt đầu "phong trào rào đất". Ban đầu, việc rào đất để chiếm dụng chỉ diễn ra rải rác, với mục đích chính là để ghép các dải đất lại với nhau cho tiện quản lý và phục vụ cho canh tác. Đến thế kỷ 17, các cuộc rào đất đã mang tính chất chiếm đoạt “cá lớn nuốt cá bé”, luật pháp đã bị lợi dụng để trở thành công cụ chiếm đoạt đất của nông dân. Giới địa chủ, thương gia, luật gia, quý tộc quây rào hàng loạt các khu đất tốt, chèn ép các hộ nông dân, khiến họ phá sản và phả bán lại khu đất canh tác của gia đình. Địa chủ Anh đã chiếm dụng ít nhất 44 triệu mẫu đất, trong đó đỉnh điểm là giai đoạn 1801-1831 với 27 triệu mẫu đất trưng thu. Karl Marx nhận xét: Phong trào rào đất ở Anh được tiến hành như một “tiến trình chinh phạt và cưỡng đoạt kéo dài”, kết quả là đã “xóa sổ giai cấp nông dân” và “thuộc địa đầu tiên của đế quốc Anh chính là đất nước Anh”. Các cuộc rào đất ở Anh đã bần cùng hóa hàng triệu nông dân, đẩy họ vào cảnh vô gia cư, phải rời bỏ quê hương lên thành phố kiếm sống hoặc phải di cư sang các thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ để khai hoang miền đất mới (từ đó hình thành nên nước MỹCanada sau này)[7].

Cách mạng Pháp, mở màn ngày 14 tháng 7 năm 1789

Còn tại Pháp cuối thế kỷ 18, giới quý tộc và tăng lữ chiếm hữu phần đất đai, còn đa số nông dân Pháp (chiếm 85% dân số) không có đất canh tác. Họ phải sống trong nghèo khổ, vừa phải chịu đựng sưu thuế nặng nề lại vừa phải lao động cưỡng bức và nộp địa tô cho địa chủ, nếu mất mùa thì có khi phải chịu cảnh cả nhà chết đói. Kết quả là người nông dân Pháp bị dồn đến chân tường, họ không còn con đường sống nào khác ngoài việc vùng lên lật đổ triều đình. Nỗi oán giận đối với tầng lớp địa chủ, quý tộc Pháp ngày càng tăng, cuối cùng đã dẫn tới cuộc Cách mạng Pháp năm 1789. Phần lớn nông dân Pháp đã ủng hộ cách mạng, họ vùng lên lật đổ Hoàng gia Pháp và tàn sát hàng loạt giới địa chủ quý tộc (kể cả vua Pháp cũng bị chém đầu) để mong giành lấy ruộng đất cho gia đình.[8]

Trong lịch sử Trung Quốc diễn ra hàng loạt các cuộc khởi nghĩa nông dân để đòi ruộng đất như Khởi nghĩa Khăn Vàng, Khởi nghĩa Hoàng Sào, Khởi nghĩa Lý Tự Thành, Khởi nghĩa Thái Bình Thiên Quốc... đã khiến hàng triệu người chết, làm sụp đổ hàng loạt các triều đại lớn như nhà Hán, nhà Đường, nhà Minh, nhà Thanh. Tại Việt Nam cũng có những cuộc khởi nghĩa nông dân đòi ruộng đất làm rung chuyển cả đất nước, như khởi nghĩa Trần Cảo góp phần làm sụp đổ nhà Hậu Lê, Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu, khởi nghĩa Tây Sơn đánh đổ chúa Nguyễn...

Ví dụ như thời vua Càn Long (khoảng năm 1750), tình trạng địa chủ thôn tính ruộng đất cực kỳ nghiêm trọng, “trong 10 người thì 1-2 kẻ sở hữu đất đai, 3-4 người không có ruộng để cày, còn tá điền thì chiếm đến 4-5 người”. Một số lượng lớn nông dân không có đất nên bị ép phải rời bỏ quê hương, trở thành lưu dân, lưu lạc tha hương. Năm 1840, Tả Tông Đường đã đánh giá về tình hình kinh tế ở nông thôn Trung Quốc như sau: “Trong 10 người thì giàu có bất quá được 1-2 kẻ, còn lại đều lao động bần khổ, hoặc làm giấy, hoặc trồng khoai thay lương, năm được mùa còn phải mua ngũ cốc tiếp hoang, năm mất mùa lấy đâu ra no đủ?” Số lượng nông dân lưu lạc ngày càng tăng thì mâu thuẫn giai cấp xã hội ngày càng nghiêm trọng, nguy cơ kinh tế dẫn tới mâu thuẫn chính trị, xã hội ngày càng rối ren chính là điều kiện chín muồi cho các cuộc khởi nghĩa nông dân. Các tổ chức chống triều đình như Bạch Liên giáo, Thiên Địa hội, Niệm đảng, Bái Thượng đế giáo... đã thừa cơ mở rộng lực lượng, tuyên truyền kêu gọi nông dân tham gia đấu tranh lật đổ triều đình nhằm tìm con đường sống. "Gió tích đủ thì sẽ thành bão", một cuộc chiến loạn long trời lở đất cuối cùng đã nổ ra, đó là cuộc Khởi nghĩa Thái Bình Thiên Quốc lan rộng khắp 18 tỉnh, làm hơn 20 triệu người chết, đẩy nhà Thanh đến chỗ diệt vong[9].

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Tích_tụ_ruộng_đất http://www.vjol.info/index.php/khxhvn/article/view... http://baochinhphu.vn/Kinh-te/Tich-tu-tap-trung-da... http://repository.vnu.edu.vn/bitstream/VNU_123/202... http://agro.gov.vn/vn/tID9731_Tich-tu-ruong-dat-Tr... http://tnmthanam.gov.vn/index.php/vi/news/Quan-ly-... http://www.ciem.org.vn/Content/files/VNEP/Cachinht... http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi/nhung... https://www.voatiengviet.com/a/dong-tam-dat-dai-so... https://web.archive.org/web/20180210235202/http://... https://libcom.org/blog/china-land-grabs